گلاب‌گیری در کاشان
هر ساله با فرارسیدن بهار، کاشان میزبان یکی از کهن‌ترین و دل‌نشین‌ترین آیین‌های سنتی ایران یعنی مراسم گلاب‌گیری می‌شود. این آیین نه‌تنها یک فعالیت کشاورزی فصلی است، بلکه ریشه در باورهای مذهبی و فرهنگ محلی مردم منطقه دارد و بخشی از هویت کاشان را شکل می‌دهد. کاشان به‌واسطه اقلیم خاص، کیفیت بالای گل محمدی و پیشینه دیرینه‌اش در صنعت تقطیر، به‌عنوان پایتخت گلاب ایران شناخته می‌شود. در گذشته مردم برای حفظ خواص درمانی گل محمدی به شیوه‌هایی نیاز داشتند که دوام آن را بیشتر کند؛ همین نیاز، پایه‌گذار هنر گلاب‌گیری شد؛ روشی که نسل به نسل منتقل شده و امروز، به جاذبه‌ای دیدنی برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده است. در این مطلب هر آنچه را که باید درباره گلاب‌گیری در کاشان بدانید، در اختیارتان قرار می‌دهیم. از شما دعوت می‌کنیم تا انتها همراه ما باشید.
تاریخچه گلاب‌گیری در کاشان
آیین گلاب‌گیری در کاشان، ریشه در قرن‌ها پیش دارد و به‌عنوان یکی از کهن‌ترین سنت‌های بومی ایران شناخته می‌شود. شواهد باستان‌شناسی و سفرنامه‌های تاریخی نشان می‌دهد که از هزار سال پیش، مردم منطقه کاشان در فصل شکفتن گل‌های محمدی، به جمع‌آوری گل و تقطیر گلاب مشغول بوده‌اند. این سنت در زبان محلی با نام «لتان» شناخته می‌شده و اغلب با همکاری جمعی مردم، حتی کسانی که مزرعه‌ای نداشتند، برگزار می‌شده است.
کشت گل محمدی در ایران، به‌ویژه در منطقه کاشان، قدمتی چند هزار ساله دارد. طرح گل سرخ که روی اشیای تاریخی کشف‌شده در کاشان دیده می‌شود، مهر تاییدی بر این پیشینه است. در دوره صفوی، دستگاه‌های گلاب‌گیری به همراه گل محمدی از ایران به عثمانی صادر شد و گلاب ایرانی از طریق جاده ابریشم به چین و هند راه یافت. با وجود گذر زمان و پیشرفت فناوری، هنوز هم در قمصر، نیاسر و دیگر روستاهای کاشان، این مراسم به همان سبک سنتی برگزار می‌شود.
فراتر از جنبه اقتصادی و کشاورزی، گلاب در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. این مایع معطر در آیین‌های مذهبی، عزاداری‌ها، شست‌وشوی اماکن مقدس مانند خانه خدا و همچنین در مراسم‌های شادی و سوگواری کاربرد دارد. گلاب گیری کاشان، ترکیبی از فرهنگ، مذهب و هنر بومی است که از گذشته تا امروز همچنان زنده و پویا مانده است. برای تهیه بلیط هواپیما کاشان اصفهان به‌منظور شرکت در این مراسم جذاب و دیدنی همین الان اقدام کنید.
زمان گلاب گیری کاشان 1405
اردیبهشت، ماه طلایی برای گشت‌وگذار در جاهای دیدنی کاشان است؛ زمانی که عطر گل محمدی در فضا می‌پیچد و شهرهای اطراف میزبان یکی از باشکوه‌ترین آیین‌های سنتی ایران می‌شوند. مراسم گلاب‌گیری معمولا از اواسط اردیبهشت آغاز می‌شود و تا اواسط یا حتی اواخر خرداد ادامه دارد. البته این زمان بسته به شرایط آب‌وهوا و موقعیت جغرافیایی مناطق مختلف، کمی جابه‌جا می‌شود؛ برای مثال در قمصر برداشت گل‌ها زودتر آغاز می‌شود، اما در مناطقی مانند برزک یا کامو به‌دلیل اقلیم خنک‌تر، فصل گلاب‌گیری کمی دیرتر و گاه تا پایان خرداد هم ادامه دارد.
اگر قصد بازدید از این مراسم را دارید، بهتر است سفر خود را برای بازه زمانی ۱۵ اردیبهشت تا ۵ خرداد برنامه‌ریزی کنید؛ چراکه در این بازه اوج شکوفایی گل‌ها و برگزاری جشنواره‌های محلی است. فرآیند گلاب‌گیری در هر نوبت حدود ۷ ساعت زمان می‌برد و معمولا بازدیدکنندگان می‌توانند از صبح تا عصر در کارگاه‌ها حضور پیدا کنند.
مراحل گلاب‌گیری در کاشان
گلاب‌گیری در کاشان فقط یک فرایند تولیدی نیست؛ آیینی است که تلفیقی از طبیعت، سنت، مذهب و همکاری جمعی مردم محلی را در خود دارد. از لحظه‌ای که اولین گل محمدی در سپیده‌دم اردیبهشت چیده می‌شود تا زمانی که قطره‌های معطر گلاب در شیشه‌های سنتی جمع می‌شوند، هر مرحله در فیلم گلاب گیری کاشان داستانی است از هنر، دقت و اعتقاد. در این بخش به مراحل گلاب‌گیری سنتی در کاشان نگاه دقیقی می‌اندازیم. برای تهیه بلیط هواپیما اصفهان روی لینک کلیک کنید.
چیدن گل محمدی
فرآیند گلاب‌گیری از چیدن گل محمدی در سپیده‌دم آغاز می‌شود. گل‌ها باید پیش از گرم شدن هوا برداشت شوند تا عطر، طراوت و خواص آن‌ها حفظ شود. اهالی روستاها و شهرهای اطراف، به‌ویژه خانواده‌ها، از ساعات بسیار زود صبح راهی مزارع گل می‌شوند و با دستان خود گل‌ها را می‌چینند. این کار نه‌تنها یک فعالیت کشاورزی، بلکه جشنواره‌ای خانوادگی و فرهنگی است که نسل‌هاست ادامه دارد.
مراسم مذهبی و آیینی پیش از تقطیر
پیش از شروع تقطیر، مردم با قرائت دعا، صلوات و نیت پاک، گل‌ها را برای ورود به دیگ آماده می‌کنند. در برخی مناطق، گل‌ها ابتدا به سمت رودخانه برده می‌شوند و آیین‌های ساده اما پرمعنایی برگزار می‌شود. این بعد معنوی و مذهبی مراسم گلاب‌گیری از عناصر جدانشدنی سنت در کاشان است و یکی از دلایلی است که این آیین، همچنان با شکوه و احترام اجرا می‌شود.
ابزارهای سنتی مورد استفاده
برای تقطیر گلاب به روش سنتی، ابزارهای مشخصی مورداستفاده قرار می‌گیرد: دیگ مسی بزرگ (۱۲۰ تا ۱۵۰ لیتری) که گل‌ها و آب در آن قرار می‌گیرند، تغار مسی یا همان درپوش دیگ، لوله‌های فلزی (نی‌ها) برای انتقال بخار و حوض یا ظرف پر از آب سرد جهت تبدیل بخار به مایع. در برخی کارگاه‌ها از پارچ‌های شیشه‌ای یا سفالی برای جمع‌آوری گلاب استفاده می‌شود. هرکدام از این ابزارها سال‌هاست بدون تغییر اساسی، در آیین گلاب‌گیری حضور دارند.
فرآیند تقطیر و تولید گلاب
پس از چیدن گل‌ها و انجام آیین اولیه، گل‌ها به همراه آب درون دیگ مسی ریخته می‌شوند. نسبت معمول، یک کیلو گل به یک لیتر آب است. دیگ روی آتش قرار می‌گیرد و بخار حاصل از جوشیدن گل و آب، از طریق نی‌ها به ظرفی که در آب سرد قرار دارد منتقل می‌شود. در آنجا بخار به مایع تبدیل می‌شود و این همان گلابی است که از دل طبیعت و سنت متولد می‌شود.
در روش سنتی، این فرآیند ۴ تا ۷ ساعت زمان می‌برد. تفاوت این روش با روش‌های صنعتی در حفظ عطر و خلوص گلاب است. گلاب سنتی، به‌واسطه دمای پایین‌تر، زمان بیشتر و ابزار سنتی، طعم و بوی خاص‌تری دارد و همچنان مورد توجه بازارهای داخلی و صادراتی است. برای مشاهده مراحل تولید گلاب از نزدیک، بلیط هواپیمای خود را از الان ررزو کنید. در مطلب دیگری مفصلا توضیح داده‌ایم که چگونه بلیط هواپیما رزرو کنیم.
مکان‌های معروف گلاب‌گیری در کاشان
کاشان فقط یک شهر نیست، مجموعه‌ای از مناطق خوش‌آب‌وهواست که هرکدام سبک و حال‌وهوای خاص خودشان را در مراسم گلاب‌گیری دارند. از قمصر با جشنواره‌های پرزرق‌وبرق گرفته تا روستاهای آرام و بکر مثل برزُک، هر منطقه روایت متفاوتی از این آیین سنتی را به تصویر می‌کشد. در ادامه با معروف‌ترین و پربازدیدترین مناطق گلاب‌گیری کاشان آشنا می‌شوید و می‌خوانید که گلاب گیری قمصر کاشان کجاست. برای بازدید از جاهای گردشگری در کاشان و اطراف آن می‌توانید بلیط هواپیما تهران اصفهان را تهیه کنید.
قمصر
قمصر، نماد گلاب‌گیری ایران و بهترین مکان گلاب گیری کاشان است؛ شهری که نامش با عطر گل محمدی گره خورده است. هر سال در فصل اردیبهشت، این شهر کوچک اما پرجنب‌وجوش، میزبان جشنواره‌های محلی، بازارچه‌های صنایع‌دستی و رویدادهای فرهنگی متعددی می‌شود. کارگاه‌های گلاب‌گیری قمصر به روی عموم باز هستند و بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک، مراحل سنتی تهیه گلاب را تماشا کنند. وجود موزه گلاب قمصر هم این تجربه را تکمیل می‌کند و آن را به یکی از مقصدهای اصلی گردشگران داخلی و خارجی در بهار تبدیل کرده است. با توجه به اینکه اردیبهشت و خرداد دو فصل اوج گردشگری هستند، قبل از سفر رزرو در هتل اصفهان و ترجیحا کاشان را توصیه می‌کنیم.
نیاسر
نیاسر، شهری در دل طبیعت، با ترکیبی از تاریخ، آبشارهای دیدنی و مراسم گلاب‌گیری است. آیین گلاب‌گیری در این منطقه، حال‌وهوای خاص خودش را دارد؛ چون در کنار کارگاه‌های سنتی، مراسم همراه با موسیقی محلی و شادی مردمی برگزار می‌شود. موقعیت جغرافیایی خاص نیاسر، باعث شده که گل‌های محمدی این منطقه عطر بیشتری داشته و گلاب تولیدی آن، کیفیت بالایی داشته باشد. علاوه بر گلاب‌گیری، بازدید از آبشار و غار تاریخی نیاسر، لذت تجربه این سفر را دوچندان می‌کند.
مشهد اردهال
مشهد اردهال تنها به خاطر گلاب‌گیری‌اش معروف نیست، بلکه به‌واسطه مراسم مذهبی سالانه قالی‌شویان نیز شناخته می‌شود. در این منطقه، گلاب‌گیری با بعدی مذهبی و آیینی همراه است و همین موضوع، حال‌وهوای خاصی به آن بخشیده است. فاصله مشهد اردهال تا کاشان حدود ۳۵ کیلومتر است و مزارع اطراف آن، در فصل اردیبهشت پر از گل محمدی می‌شوند. ترکیب زیارت، سنت و طبیعت، این منطقه را به یکی از مقاصد محبوب برای عاشقان فرهنگ اصیل ایرانی تبدیل کرده است. علاوه‌براین توصیه می‌کنیم در سفر به کاشان از جاهای دیدنی اصفهان در شب هم دیدن کنید.
برزک
اگر به‌دنبال منطقه‌ای بکرتر، آرام‌تر و کمتر شناخته‌شده می‌گردید، برزک انتخاب ایده‌آلی است. این منطقه، با وجود ناشناخته‌بودن نسبی، بیشترین میزان تولید گل محمدی در کاشان را دارد و سالانه بیش از ۱۰ میلیون لیتر گلاب از کارگاه‌های آن خارج می‌شود. در برزک بیش از ۹۵ کارگاه سنتی، چهار واحد صنعتی فعال و سه واحد در حال ساخت وجود دارد که آن را به یکی از قطب‌های مهم تولید گلاب ایران تبدیل کرده‌اند. گلاب برزک، به‌دلیل شرایط اقلیمی خاص، از غلظت و ماندگاری بالایی برخوردار است.
انواع گلاب تولیدشده در کاشان
در کاشان، گلاب‌گیری فقط به یک نوع محصول ختم نمی‌شود؛ بلکه نتیجه نهایی این آیین، گلاب‌هایی با درجه‌های مختلف عطر، غلظت و کاربرد است. نوع گلاب تولیدشده به میزان گل، دفعات تقطیر و حتی نوع استفاده از آن بستگی دارد. در ادامه با مهم‌ترین انواع گلاب کاشان و ویژگی‌های آن‌ها آشنا می‌شوید. در بسیاری از هتل‌ها و اقامت‌های درجه یک این شهر مانند خانه عامری‌ها می‌توانید انواع گلاب‌ها را خریداری کنید.
گلاب سنگین یا درجه یک
گلاب سنگین که با نام گلاب ممتاز نیز شناخته می‌شود، یکی از باکیفیت‌ترین انواع گلاب کاشان است. در تولید آن، از حدود ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم گل محمدی در ترکیب با ۸۰ لیتر آب استفاده می‌شود. این گلاب به‌دلیل غلظت بالا، عطر ماندگار و خواص درمانی، برای مصرف خوراکی و دارویی بسیار مناسب است و اغلب برای شست‌وشوی اماکن مذهبی هم از آن استفاده می‌شود.
گلاب سبک یا درجه دو
در مقابل گلاب سبک با استفاده از ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم گل محمدی در همان میزان آب تولید می‌شود. این نوع گلاب، رقیق‌تر بوده و از لحاظ عطر و طعم نسبت به نوع سنگین ضعیف‌تر است. با این حال، به‌دلیل قیمت مناسب‌تر و طبع ملایم‌تر، برای مصرف روزمره در خانه و آشپزی گزینه بسیار خوبی محسوب می‌شود.
گلاب دوآتشه
گلاب دوآتشه نتیجه تقطیر دوباره است. در این روش، به‌جای آب، از گلاب معمولی برای تقطیر مجدد گل‌های محمدی استفاده می‌شود. حاصل، گلابی غلیظ‌تر با عطر بسیار قوی‌تر است. این نوع گلاب معمولا در مراسم‌های خاص، درمان‌های سنتی، یا تولید عطرهای طبیعی کاربرد دارد و به‌دلیل فرآیند پرهزینه‌تر، قیمت بالاتری هم دارد.
گلاب سه‌آتشه
گلاب سه‌آتشه کمیاب‌ترین و قوی‌ترین نوع گلاب کاشان است. در تهیه آن، گل محمدی با گلاب دوآتشه تقطیر می‌شود و در نتیجه، محصول نهایی، فوق‌العاده غلیظ و معطر است. به‌دلیل فرآیند سه‌مرحله‌ای، این گلاب در مقدار بسیار کم تولید می‌شود و اغلب برای مصارف دارویی خاص یا صادرات لوکس به‌کار می‌رود.
گلاب پس‌آب
گلاب پس‌آب یا گلاب ته‌دیگی، پایین‌ترین درجه کیفیت را دارد. این نوع گلاب زمانی به‌دست می‌آید که پس از چند مرحله تقطیر، تفاله گل‌ها دوباره با آب ترکیب شده و حرارت داده می‌شوند. محصول به‌دست‌آمده، عطر و غلظت کمی دارد و بیشتر برای مصارف صنعتی یا تولید محصولات جانبی کاربرد دارد.
گلاب زیر عطری
گلاب زیر عطری گونه‌ای از گلاب است که با استفاده از گل‌های خاص یا مقادیر کم‌تری از گل‌های تازه تهیه می‌شود و دارای بوی ملایم‌تر و لطیف‌تر است. این نوع گلاب بیشتر در محصولات آرایشی، بهداشتی و عطرسازی گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای افرادی که بوی تند گلاب‌های معمولی را نمی‌پسندند، گزینه مناسبی است.
معرفی برنامه‌های جانبی
مراسم گلاب‌گیری در کاشان فقط به چیدن گل و تقطیر ختم نمی‌شود. در حاشیه این آیین سنتی، برنامه‌های جانبی متعددی برگزار می‌شود که تجربه بازدید را به یک سفر فرهنگی و بصری کامل تبدیل می‌کند و نباید فرصت شرکت در آن‌ها را قبل از موعد بلیط هواپیما اصفهان تهران از دست بدهید.
در کنار کارگاه‌های گلاب‌گیری، نمایشگاه‌های صنایع دستی محلی برپا می‌شود که در آن می‌توانید از هنرهای بومی مثل سفال، گلیم، چرم‌دوزی و نگارگری دیدن کنید و محصولات خاص منطقه را مستقیما از هنرمندان خریداری کنید. غذاهای محلی و خوراکی‌های سنتی مثل آب‌دوغ خیار، اشکنه، شربت گلاب و نان محلی نیز در گوشه‌وکنار مراسم عرضه می‌شوند و حس‌وحال بومی بودن را بیشتر می‌کنند.
از سوی دیگر، این مراسم فرصت فوق‌العاده‌ای برای عکاسی و تولید محتوا با عکس گلاب گیری کاشان است. مزارع گل، لباس‌های محلی، صحنه‌های سنتی گلاب‌گیری، و شادی مردم، همه صحنه‌هایی هستند که نه‌تنها چشم‌نوازند، بلکه در شبکه‌های اجتماعی هم بازخورد خوبی می‌گیرند. اگر در فضای مجازی فعال بوده یا دنبال سوژه برای بلاگ، ویدیو یا عکاسی هستید، این مراسم یکی از بهترین لوکیشن‌ها در فصل بهار است.
شرکت در مراسم گلاب گیری کاشان با تورهای طاهاگشت
مراسم گلاب‌گیری کاشان، فقط یک فعالیت فصلی یا کشاورزی نیست؛ آینه زنده‌ای از فرهنگ، ایمان، تلاش و هنر مردم ایران است. از چیدن گل در سپیده‌دم گرفته تا آخرین قطره گلابی که از دیگ خارج می‌شود، همه‌چیز در این آیین، نشان از اصالت، هماهنگی با طبیعت و ارزش‌های اجتماعی دارد.
این جشنواره، فراتر از یک رویداد محلی، به یک مناسبت ملی و حتی بین‌المللی تبدیل شده که هر ساله هزاران نفر را به‌سوی کاشان می‌کشاند؛ بعضی برای تماشا، بعضی برای تجربه و بسیاری برای اتصال دوباره با ریشه‌ها. گلاب‌گیری نمادی است از اینکه چگونه می‌توان سنت را زنده نگه داشت و آن را به فرصتی برای گردشگری، اقتصاد محلی و هویت فرهنگی تبدیل کرد. اگر تا امروز فقط نام کاشان را شنیده‌اید، تور گلاب گیری کاشان یا تهیه بلیط پرواز در اردیبهشت بهترین فرصت است تا این شهر را ببینید و با تمام حواس تجربه‌اش کنید.
