هفت خواهران مسکو

درست در دوره‌ای که شوروی درگیر جنگ، بازسازی و رقابت با غرب بود، استالین تصمیم گرفت که شکوه قدرت کمونیسم را نه فقط با سخنرانی‌ها، بلکه با بتن، فولاد و معماری نشان دهد. حاصل این نگاه، «هفت خواهران مسکو» شد؛ هفت آسمان‌خراش غول‌پیکر که همچون نگین‌هایی در دل پایتخت روسیه می‌درخشند. این ساختمان‌ها نه‌فقط چشم‌انداز مسکو را دگرگون کردند، بلکه تبدیل به نماد جاه‌طلبی، پیشرفت و سلطه معماری شوروی در قرن بیستم شدند. سال‌ها عنوان بلندترین ساختمان‌های اروپا را یدک کشیدند و هنوز هم یکی از دلایل مهم علاقه‌ گردشگران به جاهای دیدنی روسیه هستند. اگر کنجکاوید که بدانید پشت این برج‌های عظیم چه داستان‌هایی نهفته، ادامه این مطلب برای شماست.

نگاهی به تاریخچه ساخت هفت خواهران مسکو

پس از پیروزی شوروی در جنگ جهانی دوم، استالین تصمیم گرفت تصویر جدیدی از قدرت و بازسازی کشور به جهانیان ارائه دهد؛ تصویری که نه فقط در قالب تبلیغات، بلکه در قالب معماری بلندپروازانه جلوه‌گر شود. در سال ۱۹۴۷ و همزمان با ۸۰۰ سالگی تاسیس شهر مسکو، دستور ساخت مجموعه‌ای از آسمان‌خراش‌ها صادر شد که بعدها به نام «هفت خواهران مسکو» شناخته شدند.

این پروژه قرار بود شامل هشت برج باشد که در گره‌های کلیدی شهری و خمیدگی‌های رودخانه‌ مسکوا جای بگیرند. معماران برجسته‌ای برای طراحی این بناها انتخاب شدند و در سال ۱۹۴۹ جایزه استالین را برای طرح‌های خود دریافت کردند. البته ساخت برج هشتم، یعنی ساختمان اداری زاریادیه که قرار بود در کنار کرملین ساخته شود، پس از مرگ استالین متوقف شد و شاید به همین دلیل، چشم‌انداز تاریخی میدان سرخ و کرملین همچنان بکر باقی ماند.

برخی از این برج‌ها به عنوان هتل‌های لوکس برای میزبانی از خارجی‌ها طراحی شده بودند تا شکوه شوروی را به نمایش بگذارند. سایر برج‌ها نیز به عنوان اقامتگاه‌های ممتاز برای نخبگان سیاسی و علمی استفاده می‌شدند؛ بناهایی چندمنظوره با امکاناتی پیشرفته همچون آسانسورهای پرسرعت، سیستم تهویه، شوت زباله، خطوط تلفن داخلی و فروشگاه و سینما در دل خود. اگر قصد رزرو تورهای روسیه و سفر به مسکو را دارید، بازدید از این شاهکارهای دوران استالین در برنامه سفرتان وجود دارد.

معماری و طراحی داخلی هفت خواهران مسکو

معماری «هفت خواهران مسکو» نماد قدرت شوروی در دوران پساجنگ و مهم‌تر از آن بیانگر ایدئولوژی حاکم در قالب فرم، تناسب و جزئیات بود. این ساختمان‌ها در سبک «امپراتوری استالینی» طراحی و ساخته شدند؛ سبکی که از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۵۵ در اوج خود قرار داشت. این شیوه‌ معماری که تلفیقی از عناصر باروک روسی، آرت دکو و نئوگوتیک بود، هدف خلق بناهایی عظیم‌الجثه، در عین حال متوازن و باشکوه را دنبال می‌کرد. معماران شوروی برای طراحی این برج‌ها، مطالعات دقیقی روی آسمان‌خراش‌های آمریکا انجام دادند؛ به همین دلیل شباهت‌هایی با ساختمان‌هایی چون امپایر استیت یا وول‌ورث در نیویورک به‌وضوح دیده می‌شود.

از منظر فنی، ساخت این آسمان‌خراش‌ها نیازمند فناوری‌های نوآورانه‌ای بود که در زمان خود بی‌سابقه به‌شمار می‌رفت. از طراحی پلکانی که وزن ساختمان را بهتر توزیع می‌کرد گرفته، تا استفاده از نیتروژن مایع برای منجمد کردن خاک در حین ساخت؛ همه چیز در خدمت ایستایی این سازه‌های غول‌پیکر بود. با این حال، منابع هنگفتی که صرف این پروژه‌ها شد، روند بازسازی مسکن در سایر نقاط کشور را به تعویق انداخت، آن هم در دوره‌ای که شوروی شدیدا به خانه‌سازی نیاز داشت.

آنچه این برج‌ها را چشمگیرتر می‌کند، جزئیات بی‌نظیرشان است. ستون‌ها، طاق‌ها، نرده‌های سنگی و مناره‌هایی که تا آسمان قد کشیده‌اند، همگی هویتی منحصر‌به‌فرد به هر بنا داده‌اند. در بالای برج‌ها، ستاره‌های پنج‌پر غول‌پیکر نصب شده که از هر گوشه‌ی شهر قابل رویت‌اند. در نمای بیرونی، تندیس‌هایی از کارگران و کشاورزان در کنار نقش برجسته‌هایی از نمادهای شوروی همچون داس و چکش، تاج برگ و ستاره سرخ به چشم می‌خورند. عظمت این معماری بی‌شباهت به طراحی برخی ایستگاه‌های متروی مسکو نیست و حتی در روسیه جاهای دیدنی پرطرفدار محسوب می‌شوند.

فضای داخلی هفت خواهران پر از جزئیات باشکوه و چشم‌نواز است: کف‌پوش‌های مرمری براق، سنگ‌تراشی‌های تزئینی، ستون‌های بلند، پنل‌هایی از چوب‌های گران‌قیمت، سقف‌های مرتفع، شیشه‌های رنگی و حتی چلچراغ‌هایی مجلل. معماران این ساختمان‌ها هنگام طراحی، به یک نکته مهم توجه کردند؛ آن‌هم این‌که بسیاری از آسمان‌خراش‌های آمریکایی دارای اتاق‌های تاریکی بودند که به حیاط‌های عمیق داخلی باز می‌شدند. از همین‌رو، در طراحی برج‌های استالینی سعی شد تمام اتاق‌ها نور طبیعی کافی داشته باشند تا فضاها روشن و دل‌نشین باقی بمانند.

موقعیت و کاربری امروزی هفت خواهران مسکو

برج‌های استالینی معروف به هفت خواهران، در نقاط استراتژیک مسکو پراکنده‌اند و امروزه هر یک نقش خاصی در زندگی مدرن این شهر ایفا می‌کنند؛ از مراکز دولتی گرفته تا دانشگاه، هتل و برج‌های مسکونی. این سازه‌های عظیم هنوز هم چشم‌انداز شهری مسکو را تعریف می‌کنند و برای علاقه‌مندان به تاریخ، معماری و سیاست شوروی، مقصدی دیدنی محسوب می‌شوند. اگر برنامه سفر به مسکو را دارید، بررسی بلیط تهران به مسکو می‌تواند شروع خوبی برای ماجراجویی شما در میان این بناهای نمادین باشد.

1. ساختمان اصلی دانشگاه دولتی مسکو؛ عظمت علم در بلندای تپه گنجشک‌ها

بزرگ‌ترین ساختمان از میان هفت خواهران، بنای اصلی دانشگاه دولتی مسکو در منطقه اسپارو هیلز است. این سازه به دست معمار معروف، لف رودنف، طراحی و بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۳ با استفاده از هزاران نیروی کار اردوگاه‌های گولاگ ساخته شد. این برج تا سال ۱۹۹۰ عنوان بلندترین ساختمان اروپا را داشت و همچنان بزرگ‌ترین ساختمان آموزشی جهان به شمار می‌آید. چهار بال وسیع از برج مرکزی منشعب می‌شوند که تا ارتفاع ۲۴۰ متری بالا رفته و هر بال با برجک‌هایی کوچک و ساعت‌های عظیم تزیین شده است. تنها در خوابگاه‌های دانشجویی این ساختمان، ۶۰۰۰ اتاق وجود دارد.

برای ساخت این مجموعه از گرانیت اوکراین و مرمر گرجستان و ازبکستان استفاده شده است. ابتدا قرار بود مجسمه‌ای از استالین در بالای برج نصب شود، اما به دستور خود استالین، مناره‌ای بلند جایگزین آن شد. در طبقه ۲۷ مجسمه‌هایی از کارگران و کشاورزان نصب شده و نمای خارجی نیز با نقش‌برجسته‌هایی از دانشجویان و زحمتکشان مزین است. فضای داخلی بنا نیز همچنان زیبایی و شکوه اولیه‌اش را حفظ کرده است. اگر برنامه‌ریزی سفرتان را تازه شروع کرده‌اید، با یک نگاه به قیمت تور اروپا می‌توانید مسیر سفرتان را از دیدن جاذبه‌هایی مثل این برج شگفت‌انگیز آغاز کنید.

• ارتفاع: ۲۴۰ متر، ۳۶ طبقه
• آدرس: خیابان Leninskiye Gory شماره ۱ (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Lomonosovsky Prospekt، فاصله ۱.۱ کیلومتر)
• بهترین منظره: سکوی تماشای Sparrow Hills (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Vorobyovy Gory، فاصله ۱.۸ کیلومتر)

2. هتل اوکراینا؛ اقامتگاهی لوکس بر کرانه رودخانه مسکو

هتل اوکراینا یکی دیگر از سازه‌های باشکوه دوره استالین است که بین سال‌های ۱۹۵۳ تا ۱۹۵۷ توسط آرکادی موردوینوف و ویچسلاو اولتارژفسکی ساخته شد. این ساختمان U شکل با بلوک‌های سرامیکی سفید، سنگ آهک و گرانیت پوشیده شده و چهار برج کوچک در بالای دو بال جانبی آن قرار دارند که با نمادهای شوروی و خوشه‌های گندم تزیین شده‌اند. هتل اوکراینا در زمان افتتاح، بلندترین هتل اروپا به شمار می‌رفت و به مناسبت سیصدمین سالگرد اتحاد روسیه و اوکراین در سال ۱۹۵۴ نام‌گذاری شد. درون آن با ۱۲۰۰ تابلوی نقاشی از هنرمندان شوروی آراسته شد و یک باغ زمستانی با فواره‌ای چشم‌نواز در طبقه دوم ساخته شد.

این سازه امروزه هم هتل است و هم مجموعه‌ای از آپارتمان‌های مسکونی؛ ساختمان اصلی در اختیار هتل و دو بال آن محل زندگی خصوصی است. دکوراسیون داخلی با ظرافت حفظ شده و آثار هنری دوران شوروی هنوز زینت‌بخش فضاها هستند. سکوی تماشای طبقه ۳۳ امکان تماشای پانورامای مرکز تاریخی مسکو را فراهم می‌کند که برای مهمانان هتل رایگان و برای سایرین با پرداخت هزینه قابل دسترسی است. اگر به دنبال جای لوکسی برای اقامت هستید، می‌توانید با مشاهده گزینه‌های رزرو هتل در مسکو انتخاب مناسبی داشته باشید.

• ارتفاع: ۲۰۶ متر، ۳۴ طبقه
• آدرس: خیابان Kutuzovsky Prospekt شماره 2/1 (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Kievskaya، فاصله ۱.۲ کیلومتر)
• بهترین منظره: از آن‌سوی رود موسکوا در کرانه Krasnopresnenskaya، یا از تقاطع Kutuzovsky Prospekt با Ukrainsky Bulvar

3. ساختمان اسکله کوتِلنیچِسکایا؛ خانه نخبگان در آغوش دو رودخانه

یکی از متمایزترین خواهران استالینی، ساختمانی است که در حاشیه رودخانه‌های موسکوا و یاوزا، با طراحی دیمیتری چچولین، معمار ارشد مسکو، در سال‌های ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۲ ساخته شد. سه بال به برج مرکزی شش‌ضلعی آن متصل هستند که دو بال آن به مجتمع‌های بزرگ مسکونی امتداد می‌یابند. این آسمان‌خراش با جزئیاتی مانند طاق‌های مجلل، ستون‌ها، برجک‌ها و تزئینات فلزی نوک‌تیز، نمایی پرشکوه و یادآور شکوه معماری امپراتوری شوروی دارد.

این ساختمان نه تنها از نظر طراحی بلکه از لحاظ کارکرد نیز شهری کوچک در دل مسکو بود. با ۵۴۰ آپارتمان، میزبان چهره‌های مشهور، دانشمندان برجسته و مقامات بلندپایه دولتی بود. در کنار فضای مسکونی، امکاناتی همچون اداره پست، رستوران، سینما، زمین فوتبال و حتی مرکز ماساژ در آن وجود داشت که نیازهای ساکنان را به‌طور کامل برآورده می‌کرد. در تور روسیه نوروز نیز در هتل‌هایی با چنین امکاناتی اقامت خواهید داشت.

• ارتفاع: ۱۷۶ متر، ۳۲ طبقه
• آدرس: اسکله Kotelnicheskaya، شماره ۱ (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Taganskaya، فاصله ۱.۲ کیلومتر)
• بهترین چشم‌انداز: میدان Ustinskyیا پل Bolshoy Ustinsky

4. ساختمان وزارت امور خارجه روسیه؛ شکوهی دیپلماتیک با تاج اتحاد جماهیر

ساختمان وزارت امور خارجه روسیه یکی از برجسته‌ترین خواهران استالینی در چشم‌انداز پایتخت است. این سازه بین سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۳ توسط معماران برجسته ولادیمیر گلفریخ و آدولف مینکوس ساخته شد و نمای بیرونی آن ترکیبی از گرانیت قرمز و خاکستری، سنگ آهک و بلوک‌های سرامیکی است. سبک معماری بنا به‌وضوح تحت تاثیر گوتیک انگلیسی است، با دو بال جانبی که از برج مرکزی منشعب شده‌اند و هر کدام با برج‌های مربع‌شکل در انتها تزئین شده‌اند.

طراحی داخلی ساختمان نیز با بهره‌گیری از عناصر آرت‌دکوی شوروی، جلوه‌ای مجلل دارد؛ کف‌پوش‌های مرمر، دیوارهایی از گرانیت صیقلی و پنجره‌های رنگی شیشه‌ای، فضای داخلی آن را چشمگیر کرده‌اند. نکته جالب اینجاست که نشان اتحاد جماهیر شوروی هنوز روی نمای اصلی ساختمان باقی مانده و طبق تصمیم رسمی، به‌عنوان بخشی از میراث معماری حفظ شده است.

• ارتفاع: ۱۷۲ متر، ۲۷ طبقه
• آدرس: بلوار اسمولنسکی، شماره ۳۲/۳۴ (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Smolenskaya، حدود ۳۵۰ متر)
• بهترین زاویه دید: میدان اسمولنسکایا-سنیایا (Smolenskaya-Sennaya Ploshchad)

5. ساختمان میدان کودرینسکایا؛ اقامتگاه اشراف شوروی

ساختمان باشکوه میدان کودرینسکایا بین سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۴ توسط میخائیل پوسوخین و آشوت مندویانتس طراحی و ساخته شد. مشابه برج کتلنیچسکایا، این آسمان‌خراش نیز برای سکونت نخبگان و مقامات عالی‌رتبه شوروی طراحی شده بود. در بیش از ۴۵۰ واحد آپارتمانی لوکس این ساختمان، امکاناتی نظیر سینما، پارکینگ زیرزمینی، بستنی‌فروشی و بزرگ‌ترین فروشگاه مواد غذایی مسکو در آن زمان قرار داشت.

نمای خارجی این ساختمان با تزئیناتی چون روزت‌های سنگ‌تراشی‌شده، کرنیس‌ها، برجک‌ها، مجسمه‌ها و مناره‌های تزئینی بر فراز گوشه‌ها بسیار خیره‌کننده است. درون ساختمان نیز با چلچراغ‌های کریستالی، شیشه‌های رنگی، ستون‌های یونانی و کف‌پوش‌های مرمری طرح‌دار مزین شده است. امروزه واحدهای این ساختمان جزو گران‌قیمت‌ترین املاک در بازار مسکن پایتخت به شمار می‌روند.

• ارتفاع: ۱۶۰ متر، ۲۵ طبقه
• آدرس: میدان کودرینسکایا، شماره ۱ (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Krasnopresnenskaya، حدود ۶۰۰ متر)
• بهترین زاویه دید: از کنار فواره میدان کودرینسکایا

6. ساختمان اداری رد گیتس؛ تقاطع عملکرد و زیبایی در قلب مسکو

ساختمان اداری رد گیتس (Red Gates) بین سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۱ به دست آلکسی دوشین ساخته شد. این بنا که یکی از هفت خواهران استالین است، با طرح U شکل خود، ترکیبی از کاربری اداری و مسکونی را از دهه ۵۰ میلادی تا به امروز حفظ کرده است. دفاتر اداری در برج مرکزی قرار گرفته‌اند و دو بال جانبی به آپارتمان‌های لوکس اختصاص یافته‌اند.

نمای خارجی ساختمان از سنگ آهک ساخته شده و با قرنیزهایی لایه‌لایه در بالای هر طبقه و ورودی عظیم از سنگ گرانیت قرمز تزئین شده است. نکته‌ای جالب درباره این بنا، ورودی ایستگاه مترو Krasnye Vorota است که مستقیما در داخل ساختمان تعبیه شده؛ موضوعی که هم از نظر طراحی شهری و هم دسترسی، بسیار هوشمندانه به نظر می‌رسد.

• ارتفاع: ۱۳۸ متر، ۲۶ طبقه
• آدرس: خیابان سادووایا-اسپاسکایا، شماره ۲۱/۱ (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Krasnye Vorota با ورودی مستقیم از بال شرقی ساختمان یا از آن سوی خیابان Garden Ring)
• بهترین منظره: روبه‌روی ورودی اصلی ایستگاه مترو Krasnye Vorota

7. هتل لنینگرادسکایا؛ شکوه روسی در یکی از لوکس‌ترین خواهران استالین

ساختمان باشکوه هتل لنینگرادسکایا بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۴ توسط لئونید پولویاکوف و الکساندر بورِتسکی طراحی و ساخته شد. در میان هفت خواهران، این برج بیش از همه المان‌های سنتی معماری روسی را در خود جای داده است؛ به‌ویژه ورودی خیمه‌ای شکل آن که یادآور سبک‌های تاریخی روسیه است.

فضاهای عمومی این هتل همچون کاخی مجلل طراحی شده‌اند: مجسمه‌های برنزی، چلچراغ‌های باشکوه، سقف‌های نقاشی‌شده، شیشه‌های رنگی و حتی یک سالن رقص، تنها بخشی از تزئینات داخلی آن هستند. با وجود آنکه در دوره خروشچف، این حد از تجمل مورد انتقاد قرار گرفت، خوشبختانه بخش بزرگی از دکوراسیون اصلی بنا دست‌نخورده باقی مانده است و امروزه بخشی از میراث معماری مسکو به شمار می‌رود.

• ارتفاع: ۱۳۶ متر، ۲۶ طبقه
• آدرس: خیابان کالانچفسکایا، شماره ۲۱/۴۰ (نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: Komsomolskaya، در فاصله ۵۰۰ متری)
• بهترین منظره: میدان Komsomolskaya Ploshchad

بازدید از هفت خواهران مسکو با تورهای روسیه طاهاگشت

هفت خواهران مسکو نه فقط یادگار معماری استالینی بلکه روایت‌گر بخشی از تاریخ سیاسی و فرهنگی روسیه‌اند. این آسمان‌خراش‌های باشکوه، که هنوز هم در چشم‌انداز شهری مسکو می‌درخشند، تلفیقی از شکوه، قدرت و هنر هستند. اگر به دنبال تجربه‌ای متفاوت و عمیق از پایتخت روسیه هستید، بازدید از این بناهای نمادین را از دست ندهید. پیشنهاد می‌کنیم با تورهای روسیه طاهاگشت همراه شوید تا با راهنمایی متخصصان، این سازه‌های تاریخی را از نزدیک ببینید و داستان‌های نهفته در دل آجرهای آن‌ها را بشنوید.